مدیریت پروسه های پس زمینه و پیش زمینه

در صورتی که از لینوکس در محیط شبکه ای و با استفاده از یک ترمینال متنی استفاده میکنید، پوسته فرمان تنها چیزی است که میتوانید از آن استفاده کنید و از محیطهای گرافیکی خبری نخواهد بود. در صورتی که نیاز داشته باشید در آن واحد با چندین برنامه کار کنید، این مسئله بسیار محدود کننده خواهد بود.

با اینکه پوسته فرمان محیطی گرافیکی برای اجرای برنامه ها ندارد، ولی قابلیتی دارد که با استفاده از آن میتوانید برنامه های فعال را بین پس زمینه و پیش زمینه جابجا نمایید. با این وسیله میتوانید تعداد زیادی برنامه را در یک زمان درحال اجرا داشته باشید و بین آنها حرکت کنید.

راههای گوناگونی برای قرار دادن یک برنامه در پس زمینه وجود دارد. قبلا اشاره کردیم که با اجرای برنامه ای که به آخر آن یک کاراکتر آمپرسند (&) اضافه شده است، در پس زمینه قرار میگیرد. روش دیگر استفاده از دستور at برای اجرای برنامه ها بصورتی که به پوسته متصل نباشند ، است.

برای توقف اجرای یک فرمان و قرار دادن آن در پس زمینه، از کلیدهای Ctrl+z استفاده کنید. پس از اینکه اجرای دستور متوقف شد، با استفاده از دستور fg میتوانید آنرا به پیش زمینه آورده، استفاده کنید و یا با دستور bg آنرا در پس زمینه بکار بگیرید.

 

 

شروع پروسه های پس زمینه

در صورتی که برنامه هایی دارید که مایلید در هنگام کار کردن شما در پس زمینه اجرا شوند، پس از دستور ، یک علامت آمپرسند (&) در پایان آن اضافه کنید. برای مثال :

$ find /usr -print > /home/Alan/usrfiles &

 

این دستور تمام فایلهای موجود در دایرکتوری usr لینوکس شما را در فایلی به نام usrfiles ذخیره میکند. علامت آمپرساند باعث میشود که این فرمان در پس زمینه اجرا شود. برای دیدن اینکه چه برنامه هایی در پس زمینه در حال اجرا هستند، از دستور jobs استفاده کنید:

$ jobs

[1]- Stopped mc

[2]+ Stopped vi

[3] Running find /usr -print >usrfiles &

 

همانطور که در خروجی فرمان بالا مشاهده میکنید، سه برنامه mc ، vi و دستور find در حال اجرا در پس زمینه هستند. علامت مثبت در کنار برنامه دوم نشان میدهد که این آخرین پروسه ای است که درحالت پس زمینه اجرا شده است و علامت منفی نشاندهنده پروسه ای است که قبل از آخرین پروسه، در پس زمینه قرار داده شده است. بعلت اینکه برنامه های اول و دوم برای کارکرد به خروجی ترمینال نیاز دارند تا زمانی که در حالت پیش زمینه اجرا شوند، متوقف باقی خواهند ماند. ولی برنامه find که به خروجی ترمینال نیازی ندارد، در حال اجرا میباشد.

 

 

استفاده از فرامین پس زمینه و پیش زمینه

در ادامه مثالی که در بالا ذکر شد، برای برگرداندن برنامه vi به پیش زمینه میتوانید از دستور زیر استفاده کنید:

$ fg %2

با این دستور، برنامه vi مجددا روی پوسته فرمان نمایش داده خواهد شد. با فشردن کلیدهای Ctrl+z میتوانید مجددا آنرا به پس زمینه بفرستید.

 

 

همانطوری که دیدید برای نمایش یک برنامه پس زمینه از علامت درصد و شماره آن که در دستور jobs مشخص شده بود استفاده شد. علاوه بر شماره، میتوانید بجای آن نام برنامه و یا قسمتی از نام برنامه که ابتدای آن علامت سوال قرار داده شده استفاده کنید. این کار هنگامی که دو برنامه مشابه به همراه دو فایل متفاوت باز هستند، به شما کمک خواهد کرد. برای روشن شدن مطلب به مثال زیر توجه کنید :

$ jobs

[2] Stopped vi

[3]- Stopped mc

[4]+ Stopped vi ./mytext

 

$ fg %?my

 

با تایپ دستور fg %?my برنامه vi که در حال ویرایش فایل mytext است، در پوسته فرمان نمایش داده خواهد شد.

 

 

پیکربندی پوسته فرمان

برای اینکه بتوانید بطور موثرتری از پوسته فرمان خود استفاده کنید، میتوانید آنرا بنا به خواسته خود تنظیم کنید. برای این منظور باید فایلهای پیکربندی پوسته فرمان خود را ویرایش کنید.

تعدادی فایل پیکربندی وجود دارد که نحوه رفتار پوسته فرمان شما را تعیین میکند. برخی از این فایلها برای تمام کاربران و پوسته ها مشترک بوده و برخی مخصوص یک کاربر خاص هستند. فایلهای پیکربندی زیر فایلهایی هستند که هر کاربر پوسته فرمان در لینوکس از آنها استفاده میکند :

• etc/profile : این فایل اطلاعات محیط کاربری هر کاربر را ذخیره میکند. این فایل هنگامی اجرا میشود که شما به سیستم وارد شده و پوسته فرمان آغاز به کار میکند. این فایل مقادیر پیش گزیده مسیر، شکل اعلان فرمان، حداکثر تعداد فایلی که شما میتوانید ایجاد کنید و مجوز های پیش گزیده برای فایلهایی که ایجاد میکنید را تعیین میکند. همچنین این فایل متغییر های محیطی مانند محل صندوق پستی و اندازه فایلهای تاریخچه را تنظیم میکند.
• etc/bashrc : این فایل برای هر کاربری که پوسته bash را اجرامیکند، اجرا میشود. این فایل حالت اعلان فرمان را تنظیم میکند. مقادیر این فایل میتواند توسط فایل bashrc که در دایرکتوری خانگی هر کاربر وجود دارد، تحت تاثیر قرار گیرد.
• bashrc./~ : این فایل حاوی اطلاعات مربوط به bash هر کاربر میباشد. این فایل هنگامی خوانده میشود که به سیستم وارد میشود و هر گاه که یک پوسته جدید باز میکنید. اینجا بهترین مکان برای ذخیره متغییرهای محیطی و فرمانهای مستعار خاص خودتان است.
• bash_profile./~ : این فایل برای وارد کردن اطلاعات خاصی که هر کاربر در استفاده از پوسته بکار میبرد میباشد. این فایل تنها یکبار اجرا میشود. هنگامی که کاربر به سیستم وارد میشود. این فایل تعدادی از متغییرهای محیطی را مقدار دهی کرده و فایل bashrc مربوط به کاربر را اجرا میکند.
• bash_logout./~ : این فایل هر گاه که شما از سیستم خارج میشوید اجرا میشود. این فایل فقط صفحه نمایش را پاک میکند.

 

برای تغییر فایلهای etc/profile و etc/bashrc باید با کاربر ریشه وارد سیستم شده باشید. هر کاربر میتواند اطلاعات موجود در فایلهای bash_profile، bashrc و bash_logout موجود در دایرکتوری های خود را تغییر دهد.

در قسمت زیر با برخی تنظیمات فایلهای پیکربندی پوسته فرمان آشنا میشوید. در بیشتر موارد، تغییرات در فایل bashrc موجود در دایرکتوری خانگی صورت میگیرد. هرچند در صورتی که شما یک مدیر سیستم باشید، ممکن است این تنظیمات را برای کل کاربران خود اعمال کنید.

 

تنظیم اعلان فرمان

اعلان فرمان شما از تعدادی کاراکتر تشکیل شده است که هر گاه که به نمایش در می آید، معنی آن این است که پوسته فرمان آماده دریافت فرمان جدید است. محتویات اعلان فرمان در متغییر محیطی PS1 قرار دارد. در صورتی که پوسته فرمان شما به ورودی بیشتری نیاز داشته باشد، از مقادیر PS2، PS3 و PS4 نیز استفاده خواهد شد.

هنگامی که سیستم لینوکس شما نصب میشود، اعلان فرمان طوری تنظیم میشود که حاوی اطلاعات زیر باشد: نام کاربری شما، نام کامپیوتر شما و نام دایرکتوری که اکنون در آن قرار دارید. این اطلاعات در میان دو براکت قرار گرفته و در انتهای آن برای کاربران عادی یک علامت دلار ($) و برای کاربر ریشه علامت پوند (#) قرار دارد. در زیر مثالی از یک اعلان فرمان را میبینید:

[alan@Memphis alan]$

این امکان وجود دارد تا اطلاعات مختلفی را به اعلان فرمانتان اضافه کنید. این اطلاعات میتواند شامل شماره ترمینال، تاریخ، زمان و اطلاعات دیگر باشد. برای مثال :

• !\ : شماره فعلی تاریخچه فرمان را نشان میدهد.
• #\ : شماره دستور آخرین دستور را نشان میدهد.
• $\ : اعلان فرمان استاندارد را نشان میدهد.
• W\ : فقط دایرکتوری کاری جاری را نشان میدهد.
• \\ : فقط یک بک اسلش نشان داده میشود.
• d\ : روز، ماه و شماره روز را نمایش میدهد. مثلا : Sat Jan 23
• h\ : نام کامپیوتر میزبان را نشان میدهد.
• n\ : یک خط جدید باز میکند.
• s\ : نام پوسته فرمان را نشان میدهد. مثلا bash
• t\ : زمان را بصورت ساعت، دقیقه و ثانیه نمایش میدهد. برای مثال : 10:14:40
• u\ : نام کاربر را نمایش میدهد.
• w\ : مسیر کامل دایرکتوری جاری را نمایش میدهد.

 

 

 

برای ایجاد تغییرات دائمی در اعلان فرمان، باید مقدار PS1 را به فایل bashrc موجود در دایرکتوری خانگی خود اضافه کنید. معمولا این مقدار قبلا وجود دارد و کافی است آنرا تغییر دهید.

 

تنظیم اسامی مستعار

در لینوکس این امکان وجود دارد تا برای آسانی بیشتر، اسامی مستعاری را بجای فرمان اصلی تعیین کنید. برای اضافه کردن اسامی مستعار باید از دستور alias استفاده کنید. به مثالهای زیر توجه کنید:

$ alias p='pwd; ls -CF'

$ alias rm='rm -i'

در مثال نخست حرف p دستور pwd را اجرا کرده و پس از آن دستور ls -CF اجرا خواهد شد که محتویات دایرکتوری جاری را چاپ خواهد کرد. در مثال دوم، دستور rm طوری تنظیم شده است تا فقط با گزینه i اجرا شود.

در صورتی که دستور alias را به تنهایی تایپ کنید، لیستی از اسامی مستعاری که تنظیم کرده اید نمایش داده میشود. توجه داشته باشید که اسامی مستعار در یک فایل پیکربندی ذخیره شده و با بستن پوسته فرمان از بین نمی روند.

 

کار کردن با سیستم فایل لینوکس

سیستم فایل لینوکس ساختاری است که اطلاعات شما را در کامپیوتر ذخیره میکند. فایلها در یک ساختار درختی از دایرکتوری ها ذخیره میشوند. هر دایرکتوری میتواند حاوی فایلها و دایرکتوری های دیگری باشد. در صورتی که بخواهید ساختار سیستم فایل لینوکس را دقیق تر توصیف کنید، آن بیشتر شبیه یک درخت وارونه است. در بالاترین نقطه، دایرکتوری ریشه قرار دارد که بوسیله یک اسلش تنها نشان داده میشود. در زیر آن دایرکتوری های عمومی و سیستمی سیستم عامل لینوکس قرار میگیرند. مانند bin، dev، home و tmp . هر کدام از این دایرکتوری ها محتوی دایرکتوری های دیگری هستند. تصویر ۲ ساختار درختی سیستم فایل لینوکس را نشان میدهد.

تصویر ۲ ساختار سیستم فایل لینوکس

 

برخی از دایرکتوری های مهم سیستم فایل لینوکس در زیر توضیح داده شده اند.

• bin : فرامین عمومی سیستم عامل لینوکس در این دایرکتوری قرار دارند. مانند ls، sort و chmod.
• dev : حاوی نقاط دسترسی به ابزارهای سخت افزاری کامپیوتر شما است. مانند ترمینالها (tty)، دیسکهای فلاپی (fd)، دیسکهای سخت (hd) و ... کاربران بطور معمول برای دستیابی به این دستگاهها از نامهای آنها استفاده میکنند.
• etc : حاوی برخی فایلهای پیکربندی سیستم است.
• home : دایرکتوری های کاربران یک سیستم لینوکس در این دایرکتوری قرار میگیرد.
• mnt : محلی را برای متصل کردن ابزارها و دیسکها مانند فلاپی، CD-ROM و درایوهای شبکه ایجاد میکند.
• root : دایرکتوری خانگی کاربر ریشه است.
• sbin : دستورات مدیریتی سیستم در این دایرکتوری قرار میگیرند.
• tmp : محل قرارگیری فایلهای موقت.
• usr : محل قرارگیری مستندات سیستم، بازی ها، فایلهای گرافیکی، کتابخانه ها و بسیاری چیزهای دیگر.

ساختار سیستم فایل در داس و ویندوز با ساختار آن در لینوکس متفاوت هستند. با وجودی که شباهت هایی نیز در این میان دیده میشود ولی تفاوت های عمده به شرح زیر هستند:

• در داس و ویندوز برای دسترسی به ابزارهای ذخیره سازی مختلف و پارتیشن های مختلف دیسک سخت از حروفی که به نام درایو موسوم بودند استفاده میکردید. مانند A برای فلاپی، C برای دیسک سخت و ... در لینوکس تمام ابزارهای ذخیره سازی در دل سیستم فایل باهم ادغام شده اند. مثلا محتویات یک فلاپی دیسک در مسیر mnt/floppy قرار میگیرد و... ممکن است در ابتدای کار اصلا به این سیستم عادت نداشته باشید ولی پس از مدتی به آن عادت خواهید کرد. محلی که شما برای ذخیره فایلها و اطلاعات خود استفاده خواهید کرد، همان دایرکتوری خانگی شماست.
• در سیستم فایل داس و ویندوز برای جداکردن پوشه ها و مسیرها از بک اسلش استفاده میشود در حالی که در لینوکس از اسلش استفاده میشود.
• نام فایلها در داس و ویندوز همیشه دارای یک پسوند بوده اند. مانند txt برای فایلهای متنی و... پسوند فایل ها برای لینوکس و یونیکس لازم نیستند. سیستم فایل لینوکس بدون توجه به پسوند، نوع فایل را تشخیص میدهد.
• هر فایل و دایرکتوری در لینوکس دارای مجوزها و خصوصیاتی است که از دسترسی کاربران غیر مجاز به آن جلوگیری کرده و یا این دسترسی را محدود میکند. در بیشتر سیستمهای داس و ویندوز از این مجوزها خبری نیست زیرا این سیستمها در ابتدا بصورت سیستمهای تک کاربره طراحی و پیاده سازی شده اند. در سیستمهای ویندوز، سیستمهای مبتنی بر ویندوز NT که بصورت چند کاربره هستند این مجوزها پیاده سازی شده است.

 

 

ایجاد فایلها و دایرکتوری ها

به عنوان یک کاربر لینوکس ، همانطور که در بالا اشاره کردم، بیشتر فایلها و دایرکتوری های خود را در دایرکتوری خانگی خود ایجاد و ذخیره خواهید کرد. در اینجا با چند دستور که در این زمینه مفید هستند آشنا میشوید:

• cd : این دستور مسیر جاری را به مسیر دیگری که تعیین میکنید تغییر میدهد حتما با مشابه این دستور در داس کار کرده اید.
• pwd : این دستور مسیر دایرکتوری فعلی را چاپ میکند.
• mkdir : این دستور یک دایرکتوری ایجاد میکند.
• chmod : این دستور برای تغییر مجوزهای فایل و دایرکتوری بکار میرود.
• ls : این دستور محتویات یک دایرکتوری یا مسیر را چاپ میکند. مشابه دستور dir در داس.

خوب اکنون به کمی تمرین برای بکارگیری این دستورات می پردازیم. در صورتی که در حالت گرافیکی هستید، همانطور که قبلا گفته شد، یک پنجره ترمینال باز کنید.

۱. برای حرکت به دایرکتوری خانگی خود از هرجا ، کافی است دستور cd را تایپ کنید.

۲. برای حصول اطمینان از قرارگیری در دایرکتوری خانگی خود، دستور pwd را تایپ کنید:

$ pwd

/home/alan

۳. با استفاده از دستور mkdir یک دایرکتوری به نام test ایجاد کنید:

$ mkdir test

۴. مجوزهای دایرکتوری ایجاد شده را با استفاده از دستور ls بررسی کنید:

$ ls -ld test

drwxrwxr-x 3 alan alan 4096 May 17 20:14 test

خروجی فرمان نشان میدهد که test یک دایرکتوری بوده و مالک آن کاربری به نام alan است که به گروه alan تعلق داشته و آخرین بار در ۱۷ ام می در ساعت ۲۰:۱۴ دقیقه تغییر کرده است. تصور کنید میخواهید مجوزهای این دایرکتوری را طوری تنظیم کمنید که افراد دیگری که از این کامپیوتر استفاده میکنند نتواننند محتویات دایرکتوری شما را دیده و استفاده کنند. در این مورد بیشتر توضیح خواهم داد.

۵. اکنون دستور زیر را تایپ کنید:

$ chmod 700 test

این دستور به شما تمام مجوزهای استفاده و تغییر دایرکتوری را میدهد در حالی که به دیگران اجازه حتی مشاهده محتویات این دایرکتوری نیز داده نخواهد شد. اگر مجددا دستور ls که در بالا تایپ کردید را بکار ببرید، این بار مجوزها بصورت drwx------ نمایش داده خواهد شد.

۶. در این مرحله با استفاده از دستور cd به دایرکتوری test وارد شوید:

$ cd test

هنگامی که نیاز داشتید تا بدانید دایرکتوری خانگی شما در چه مسیری قرار دارد میتوانید از یکی از دو راه زیر استفاده کنید :

• متغییر محیطی HOME
• علامت ~

با تایپ یکی از موارد بالا مقابل اعلان فرمان ، مسیر دایرکتوری خانگی شما نمایش داده میشود:

$ ~

/home/alan

برای نمایش دایرکتوری خانگی یک کاربر دیگر کافی است به صورت زیر عمل کنید:

$ ~chris

/home/chris

در حرکت بین دایرکتوری ها و کارکردن در آنها فرامین دیگری نیز وجود دارند که بسیار مفید هستند:

• یک نقطه : نشاندهنده مسیر جاری است. مثلا :

$ cp /usr/local/mygame .

دستور بالا فایل mygame را به مسیر جاری (که دایرکتوری خانگی تان بود) کپی میکند.

• دو نقطه : نشاندهنده مسیر ماقبل است. مثلا :

$ mv mygame ..

دستور بالا فایل mygame را به مسیر بالاتر دایرکتوری خانگی تان (دایرکتوری home) منتقل میکند.

• متغییر محیطی OLDPWD : نشاندهنده دایرکتوری جاری قبل از دایرکتوری فعلی است.

 

استفاده از کاراکترهای ویژه و عملگرهای خط فرمان

برای استفاده کارآمد تر از پوسته فرمان ، کاراکترهای مخصوصی وجود دارند که به کاراکترهای ویژه و عملگرها موسوم هستند. با کاراکترهای مخصوص میتوانید در تایپ کامل نام یک یا چند فایل صرفه جویی کرده و با استفاده از عملگرها اطلاعاتی را از یک فایل یا دستور به یک دستور یا فایل دیگر هدایت کنید.

 

استفاده از کاراکترهای ویژه مخصوص نام فایلها

برای کم کردن مقدار تایپ و انتخاب آسانتر دسته ای از فایلها ، پوسته فرمان به شما امکان استفاده از کاراکترهای ویژه را میدهد. کاراکترهای ویژه ای که از آنها میتوانید بین نام فایلها استفاده کنید عبارتند از :

• علامت ستاره (*) : میتواند بجای هر تعدادی از کاراکترها قرار گیرد.
• علامت سوال (?) : میتواند بجای یک کاراکتر قرار گیرد.
• علامت دو براکت ([...]) : تمام کاراکتر های ذکر شده در براکت در انتخاب فایلها اثر میگذارند.

برای تمرین بکارگیری این کاراکترها به یک دایرکتوری خالی (مانند دایرکتوری test که قبلا ایجاد کردید) رفته و با استفاده از دستور زیر دسته ای از فایلهای خالی را ایجاد کنید :

$ touch apple banana grape grapefruit watermelon

حال برای درک بهتر چگونگی عملکرد کاراکترهای ویژه از دستور ls استفاده میکنیم. به خروجی هر فرمان توجه کنید :

$ ls a*

apple

 

$ ls g*

grape

grapefruit

 

$ ls g*t

grapefruit

 

$ ls *e*

apple grape grapefruit watermelon

 

$ ls *n*

banana watermelon

مثال نخست هر فایلی را که با کاراکتر a شروع میشود را نمایش میدهد. مثال بعدی تمام فایلهایی را که با g شروع میشوند نمایش میدهد. در مثال بعدی فایلهایی که با g شروع شده و به t ختم میشوند نمایش داده میشوند و در دو مثال بعدی فایلهایی که حاوی e و n هستند نمایش داده میشوند.

به چند مثال هم در مورد کاراکتر علامت سوال توجه کنید:

$ ls ????e

apple grape

 

$ ls g???e*

grape grapefruit

در مثال اول فایلهایی که دارای ۵ حرف بوده و حرف آخر آنها e است نمایش داده میشوند. در مثال دوم فایلهایی که با g شروع شده و کاراکتر پنجم آنها e است را نمایش میدهد.

حال مثالهایی در مورد براکتها :

$ ls [abw]*

allpe banana watermelon

 

$ ls [agw]*[ne]

apple grape watermelon

در مثال نخست تمام فایلهایی که با a، b و w شروع میشوند نمایش داده میشود.در مثال دوم تمام فایلهایی که با a، g و w شروع شده و به n یا e ختم میشوند، نمایش داده میشوند.

 

استفاده از کاراکترهای ویژه مخصوص هدایت فایلها

دستورات ورودی خود را از ورودی استاندارد دریافت کرده و روی خروجی استاندارد نمایش میدهند. با استفاده از لوله بندی که قبلا شرح داده شد، میتوانستیم خروجی یک دستور را به ورودی دستور دیگر متصل کنیم. با فایلها میتوانید از کاراکترهای کوچکتر از (>) و بزرگتر از (<) برای هدایت داده ها از/به فایلها استفاده کنید. این کاراکترها عبارتند از:

• کاراکتر > : محتویات یک فایل را به یک دستور هدایت میکند.
• کاراکتر < : خروجی یک فرمان را به یک فایل هدایت کرده و در صورتی که فایلی به همان نام وجود داشته باشد، آنرا پاک میکند.
• کاراکتر << : خروجی یک دستور را به یک فایل هدایت کرده و در صورتی که فایلی به همان نام وجود داشته باشد، اطلاعات به آخر آن اضافه خواهد شد.

برای درک بهتر به مثالهای زیر توجه کنید:

$ mail root < ~/.bashrc

$ nroff -man /usr/share/man/man1/chmod.1* > /tmp/chmod

$ echo “I finished the project on $(date)” >> ~/projects

 

در مثال نخست محتویات فایل .bashrc در دایرکتوری خانگی، در یک پیام پست الکترونیک به کاربر root کامپیوتر ارسال میشود. در مثال دوم، صفحه کمک دستور chmod با استفاده از دستور nroff فرمت بندی شده و خروجی به فایل tmp/chmod ارسال میشود. مثال آخر نیز باعث خواهد شد تا خط زیر به فایل projects که در دایرکتوری خانگی کاربر وجود دارد، اضافه شود:

I finished the project on Sun May 25 14:25:36 IRST 2003

 

 

درک مجوزهای فایلها (File Permissions)

پس از اینکه مدتی با لینوکس کار کردید، مطمئنا به پیامهایی مانند Permission Denied برخورد خواهید کرد. مجوزهای فایلها و دایرکتوری ها در لینوکس به این علت ایجاد شده اند که از دسترسی کاربران به فایلها و اطلاعات خصوصی کاربران دیگر جلوگیری به عمل آورده و از فایلهای سیستمی در مقابل آسیب دیدگی حفاظت کنند. به این علت به هر فایل ۹ بیت اضافه میشود که معرف چگونگی دسترسی شما و دیگران به آن فایل خواهد بود. این بیتها بصورت rwxrwxrwx نمایش داده میشوند. نخستین سه بیت تعیین کننده دسترسی مالک فایل است. سه بیت بعدی برای گروه مالک و سه بیت بعدی برای تعیین نحوه دسترسی دیگران است. r نشانگر خواندن، w نشانگر نوشتن و x نشانگر اجازه اجرا هستند. در صورتی که بجای یکی از این حروف علامت دش (-) نمایش داده شود، به این معنی است که این اجازه غیر فعال است. برای نمایش مجوزهای هر فایل یا دایرکتوری میتوانید از دستور ls -ld استفاده کنید. به مثال زیر توجه کنید :

$ ls -ld ch3 test

-rw-rw-r-- 3 alan alan 4096 May 22 15:11 ch3

drwxr-xr-x 3 alan alan 4096 May 17 20:14 test

 

خط نخست فایلی را نشان میدهد که دارای مجوز خواندن و نوشتن برای مالک و گروه است. سایر کاربران فقط اجازه خواندن فایل را دارا هستند. این به این معنی است که آنها میتوانند فایل را ببیندن ولی هیچ تغییری نمی توانند در آن اعمال کنند. خط دوم یک دایرکتوری است. دقت کنید که مجوزها با حرف d که به معنی دایرکتوری است آغاز شده است. مالک دایرکتوری دارای اجازه خواندن، نوشتن و اجرا است. در نتیجه تنها مالک میتواند فایلها را در این دایرکتوری اضافه کرده، تغییر داده و پاک کند. بقیه کاربران تنها اجازه خواندن دارند. یعنی میتوانند به این دایرکتوری وارد شده و محتویات آنرا ببینند.

در صورتی که شما مالک یک فایل باشید، میتوانید مجوزهای آنرا مطابق نیاز خودتان تنظیم کنید. این کار بوسیله دستور chmod امکان پذیر است. برای هریک از مجوزهای خواندن، نوشتن و اجرا عددی در نظر گرفته شده است. خواندن ۴، نوشتن ۲ و اجرا ۱. بنابراین برای اینکه تمام مجوزها را به خودتان بدهید، مقدار سه بیت نخست باید ۷ تعیین شود. (۴+۲+۱). برای گروه و سایرین نیز میتوانید بنا به نیازشان مجوز تعیین کنید. مجوزها بین ۷ (مجوز کامل) و ۰ (هیچ مجوزی!) متغییر هستند. برای روشن شدن بهتر مطلب به مثالهای زیر توجه کنید :

$ chmod 777 files = rwxrwxrwx

$ chmod 755 files = rwxr-xr-x

$ chmod 644 files = rw-r--r--

$ chmod 000 files = --------

هنگامی که یک فایل ایجاد میکنید، مجوز پیش گزیده آن ۶۴۴ خواهد بود. در مورد دایرکتوری این مجوز ۷۵۵ است. این مقادیر پیش گزیده توسط دستور umask تعیین میشود.برای نمایش مقدار umask دستور زیر را تایپ کنید:

$ umask

022

کافی است اعدادی که در دستور umask مشاهده میکنید، از ۷ کم کنید. با این کار مقادیر پیش گزیده را برای دایرکتوری مشاهده خواهید کرد. در مورد فایلها باید این اعداد را از ۶ کم کنید. زیرا در مورد فایلها به طور پیش گزیده مجوز اجرا (با مقدار ۱) غیر فعال است.

 

 

انتقال، کپی و پاک کردن فایلها

کپی، انتقال و پاک کردن فایلها بسیار آسان است. برای انتقال یک فایل باید از دستور mv استفاده کنید. برای کپی کردن فایلها دستور cp وجود دارد و برای پاک کردن فایلها نیز دستور rm قابل استفاده است. به مثالهای زیر توجه کنید:

$ mv abc def

$ mv abc ~

$ cp abc def

$ cp abc ~

$ rm abc

$ rm *

دستور نخست نام فایل abc را به def تغییر میدهد. دستور دوم این فایل را به دایرکتوری خانگی کاربر (~) منتقل میکند. دستور سوم، فایل abc را به فایل def کپی کرده و دستور چهارم آنرا در دایرکتوری خانگی کاربر کپی میکند. دستور پنجم فایل abc را پاک میکند در حالی که دستور ششم تمام محتویات دایرکتوری جاری را پاک خواهد کرد.